Η κατάθλιψη είναι μια σοβαρή ψυχική διαταραχή που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Χαρακτηρίζεται από επίμονη θλίψη, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που παλαιότερα προκαλούσαν ευχαρίστηση, και σημαντική επιδείνωση της λειτουργικότητας. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν διαταραχές ύπνου, μεταβολές στην όρεξη, κόπωση, αισθήματα ενοχής και δυσκολίες συγκέντρωσης. Η κατάθλιψη επηρεάζει σημαντικά την καθημερινή ζωή, τις κοινωνικές σχέσεις και την εργασιακή απόδοση.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι κατάθλιψης, συμπεριλαμβανομένης της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής, της δυσθυμίας και της εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής.
Στην Ελλάδα, η φαρμακευτική αγωγή για την κατάθλιψη περιλαμβάνει κυρίως αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI) και οι αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης-νοραδρεναλίνης (SNRI) αποτελούν την πρώτη γραμμή θεραπείας. Συνήθη εμπορικά ονόματα που διατίθενται στα ελληνικά φαρμακεία περιλαμβάνουν το Cipralex (εσιταλοπράμη), το Zoloft (σερτραλίνη) και το Cymbalta (δουλοξετίνη). Η δοσολογία καθορίζεται από τον ιατρό και συνήθως ξεκινά από μικρές δόσεις που αυξάνονται σταδιακά.
Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν διάφορες παρενέργειες όπως ναυτία, ζάλη, ξηροστομία και σεξουαλές δυσλειτουργίες. Είναι σημαντικό να αναφέρονται όλα τα φάρμακα που λαμβάνονται για την αποφυγή αλληλεπιδράσεων. Η ιατρική παρακολούθηση είναι απαραίτητη, καθώς η βελτίωση συνήθως εμφανίζεται μετά από 4-6 εβδομάδες θεραπείας.
Το άγχος είναι μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού σε καταστάσεις στρες. Ωστόσο, όταν γίνεται υπερβολικό, επίμονο και παρεμποδίζει την καθημερινή λειτουργικότητα, μπορεί να εξελιχθεί σε αγχώδη διαταραχή. Οι κύριοι τύποι αγχωδών διαταραχών περιλαμβάνουν τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, τη διαταραχή πανικού, τις φοβίες και την κοινωνική αγχώδη διαταραχή.
Οι πανικές κρίσεις χαρακτηρίζονται από έντονα σωματικά συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, δύσπνοια και εφίδρωση, ενώ οι φοβίες εκδηλώνονται με έντονο φόβο για συγκεκριμένα αντικείμενα ή καταστάσεις.
Για τη θεραπεία του άγχους διατίθενται διάφορες κατηγορίες φαρμάκων. Οι βενζοδιαζεπίνες, όπως το Xanax (αλπραζολάμη), το Lexotanil (βρομαζεπάμη) και το Ativan (λοραζεπάμη), παρέχουν γρήγορη ανακούφιση αλλά πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή λόγω του κινδύνου εξάρτησης.
Εναλλακτικά, μη-βενζοδιαζεπινικά φάρμακα όπως το Buspar (βουσπιρόνη) προσφέρουν αγχολυτική δράση χωρίς τον κίνδυνο εξάρτησης. Επιπλέον, φυσικά συμπληρώματα όπως:
μπορούν να συμπληρώσουν τη θεραπεία, πάντα με ιατρική καθοδήγηση.
Οι διαταραχές ύπνου επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και αποτελούν σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας. Η αϋπνία μπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες όπως το στρες, η άγχος, η κατάθλιψη, ο πόνος, ή η κατανάλωση καφεΐνης και αλκοόλ. Οι επιπτώσεις στην υγεία είναι σημαντικές και περιλαμβάνουν μειωμένη συγκέντρωση, εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος και αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάων. Το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών είναι μια άλλη κοινή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από δυσφορία στα κάτω άκρα και την ανάγκη για συνεχή κίνηση.
Τα υπνωτικά φάρμακα αποτελούν θεραπευτική επιλογή για την αντιμετώπιση της αϋπνίας. Η ζολπιδέμη, διαθέσιμη ως Stilnox και Zolarem, είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα υπνωτικά με γρήγορη δράση. Η εσζοπικλόνη (Lunesta) προσφέρει παρατεταμένη δράση για όσους αντιμετωπίζουν πρόβλημα διατήρησης του ύπνου. Εναλλακτικά, η μελατονίνη και άλλες φυσικές λύσεις μπορούν να βοηθήσουν στη ρύθμιση του κιρκαδιανού κύκλου. Η ασφαλής χρήση απαιτεί τήρηση των οδηγιών δοσολογίας και αποφυγή συνδυασμού με αλκοόλ.
Για τη βελτίωση της ποιότητας ύπνου, συνιστάται:
Η διπολική διαταραχή χαρακτηρίζεται από εναλλαγή μανιακών και καταθλιπτικών επεισοδίων. Τα μανιακά επεισόδια περιλαμβάνουν υπερδιέγερση, μειωμένη ανάγκη για ύπνο και απερίσκεπτη συμπεριφορά, ενώ τα καταθλιπτικά επεισόδια χαρακτηρίζονται από βαθιά θλίψη και απώλεια ενδιαφέροντος. Η διαταραχή διαφέρει από την απλή κατάθλιψη λόγω της παρουσίας μανιακών φάσεων. Η έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμη για την αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση και την πρόληψη επιπλοκών.
Οι σταθεροποιητές διάθεσης αποτελούν τη θεμελιώδη θεραπεία της διπολικής διαταραχής. Το λίθιο, διαθέσιμο ως Lithane και Priadel, παραμένει το χρυσό πρότυπο θεραπείας με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα. Αντιεπιληπτικά φάρμακα όπως το βαλπροικό οξύ (Depakine) και η καρβαμαζεπίνη (Tegretol) χρησιμοποιούνται ως εναλλακτικές επιλογές. Τα άτυπα αντιψυχωσικά φάρμακα προσφέρουν επιπλέον θεραπευτικές δυνατότητες, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις μικτών επεισοδίων ή ψυχωσικών συμπτωμάτων.
Οι ψυχωτικές διαταραχές αποτελούν σοβαρές ψυχικές παθήσεις που επηρεάζουν την αντίληψη της πραγματικότητας. Τα κύρια συμπτώματα περιλαμβάνουν παραισθήσεις, παραληρήματα, αποδιοργανωμένη σκέψη και διαταραγμένη συμπεριφορά. Η σχιζοφρένεια είναι η πιο γνωστή ψυχωτική διαταραχή, ενώ σχετικές καταστάσεις περιλαμβάνουν την σχιζοσυναισθηματική διαταραχή και τη βραχεία ψυχωτική διαταραχή. Η συνεχής θεραπεία είναι απαραίτητη για τη σταθεροποίηση των συμπτωμάτων και την πρόληψη υποτροπών.
Τα αντιψυχωσικά φάρμακα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. Τα τυπικά αντιψυχωσικά όπως το Haldol και το Largactil, ενώ τα άτυπα όπως το Risperdal, Zyprexa και Abilify παρουσιάζουν λιγότερες παρενέργειες. Διατίθενται επίσης μακράς δράσης ενέσιμες μορφές που βελτιώνουν τη συμμόρφωση των ασθενών. Τα φάρμακα αυτά απαιτούν συνταγή ειδικού ιατρού και τακτική παρακολούθηση.
Η αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών απαιτεί στενή συνεργασία με ειδικό ψυχίατρο. Οι τακτικοί έλεγχοι επιτρέπουν την προσαρμογή της θεραπείας ανάλογα με την εξέλιξη της κατάστασης του ασθενή. Είναι κρίσιμο να μη γίνεται αυθαίρετη διακοπή των φαρμάκων, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υποτροπή ή επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή, οι υποστηρικτικές θεραπείες παίζουν σημαντικό ρόλο:
Στην Ελλάδα, τα ψυχοφάρμακα συνταγογραφούνται από ειδικούς ιατρούς και καλύπτονται από τον ΕΟΠΥΥ. Τα περισσότερα φάρμακα διατίθενται σε όλα τα φαρμακεία της χώρας, με το κόστος να επιδοτείται σημαντικά. Για ειδικά φάρμακα μπορεί να απαιτείται προέγκριση από τον ΕΟΠΥΥ.
