Τα αντικαταθλιπτικά είναι φαρμακευτικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της κατάθλιψης και άλλων ψυχικών διαταραχών. Δρουν επηρεάζοντας τη χημική ισορροπία του εγκεφάλου, συγκεκριμένα τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών που ρυθμίζουν τη διάθεση και τη συναισθηματική κατάσταση.
Οι κύριοι νευροδιαβιβαστές που επηρεάζουν τα αντικαταθλιπτικά περιλαμβάνουν τη σεροτονίνη, τη νοραδρεναλίνη και τη ντοπαμίνη. Αυτές οι ουσίες είναι υπεύθυνες για τη μετάδοση σημάτων μεταξύ των νευρικών κυττάρων και παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση της διάθεσης, του ύπνου και της όρεξης.
Τα αντικαταθλιπτικά συνήθως χρειάζονται 2-6 εβδομάδες για να εμφανίσουν τα πλήρη θεραπευτικά τους αποτελέσματα. Η υπομονή και η συνεχής λήψη σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού είναι απαραίτητες για την επιτυχή θεραπεία.
Η παρακολούθηση από ειδικό ψυχίατρο είναι αναγκαία καθ' όλη τη διάρκεια της θεραπείας, για την προσαρμογή της δοσολογίας και την παρακολούθηση πιθανών παρενεργειών.
Τα SSRIs αποτελούν την πιο συχνά συνταγογραφούμενη κατηγορία αντικαταθλιπτικών. Δρουν αυξάνοντας τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο και θεωρούνται γενικά ασφαλέστερα από τις παλαιότερες κατηγορίες φαρμάκων.
Τα SNRIs επηρεάζουν δύο νευροδιαβιβαστές ταυτόχρονα - τη σεροτονίνη και τη νοραδρεναλίνη. Είναι αποτελεσματικά για την κατάθλιψη που συνοδεύεται από χρόνιο πόνο ή αγχώδεις διαταραχές.
Αποτελούν μια παλαιότερη κατηγορία φαρμάκων που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σε ειδικές περιπτώσεις. Έχουν ισχυρή αντικαταθλιπτική δράση αλλά μπορεί να προκαλέσουν περισσότερες παρενέργειες.
Τα MAOIs χρησιμοποιούνται σπάνια και κυρίως όταν άλλες θεραπείες δεν έχουν αποδώσει. Απαιτούν ειδικές διαιτητικές προφυλάξεις και στενή ιατρική παρακολούθηση λόγω των πιθανών αλληλεπιδράσεων:
Στην ελληνική φαρμακευτική αγορά υπάρχει μεγάλη ποικιλία αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, που καλύπτουν όλες τις σύγχρονες κατηγορίες θεραπευτικών ουσιών. Η επιλογή του κατάλληλου φαρμάκου εξαρτάται από την κατάσταση του ασθενή, τις συνοδές παθήσεις και την ατομική ανταπόκριση.
Οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης αποτελούν την πρώτη επιλογή θεραπείας. Τα πιο διαδεδομένα στην Ελλάδα είναι:
Τα φάρμακα διπλής δράσης SNRIs όπως η Venlafaxine (Efexor) και η Duloxetine (Cymbalta) προσφέρουν εναλλακτικές θεραπευτικές επιλογές. Παραμένουν επίσης διαθέσιμα τα κλασικά τρικυκλικά όπως η Amitriptyline και η Imipramine, κυρίως για ειδικές ενδείξεις.
Οι νεότερες κατηγορίες περιλαμβάνουν την Mirtazapine (Remeron) και την Bupropion, ενώ η αγορά προσφέρει εκτενείς επιλογές γενόσημων προϊόντων με ισοδύναμη αποτελεσματικότητα και οικονομικότερο κόστος από τα αντίστοιχα επώνυμα.
Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα έχουν ευρύ φάσμα θεραπευτικών εφαρμογών που εκτείνεται πέρα από την κλασική κατάθλιψη. Χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά για τη θεραπεία διαφόρων ψυχιατρικών και νευρολογικών καταστάσεων.
Η κύρια ένδειξη παραμένει η μείζονα καταθλιπτική διαταραχή και οι διαταραχές διάθεσης, ενώ αποτελούν θεραπεία πρώτης γραμμής για αγχώδεις διαταραχές, διαταραχή πανικού και γενικευμένη αγχώδη διαταραχή.
Πολλά αντικαταθλιπτικά χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση χρόνιου πόνου, νευροπαθητικού πόνου και μιγρένας, προσφέροντας στους ασθενείς ολοκληρωμένες θεραπευτικές λύσεις με πολλαπλά οφέλη.
Τα αντικαταθλιπτικά μπορεί να προκαλέσουν διάφορες παρενέργειες ανάλογα με την κατηγορία τους. Τα SSRI συνήθως προκαλούν ναυτία, πονοκέφαλο και διαταραχές ύπνου. Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά μπορεί να προκαλέσουν ξηροστομία, δυσκοιλιότητα και υπνηλία. Τα SNRI ενδέχεται να επηρεάσουν την αρτηριακή πίεση και να προκαλέσουν εφίδρωση.
Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί σεροτονινεργικό σύνδρομο, ιδιαίτερα κατά τη συγχορήγηση με άλλα φάρμακα. Αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονικών σκέψεων μπορεί να παρουσιαστεί στους πρώτους μήνες θεραπείας, ειδικά σε νεαρούς ενήλικες.
Οι ηλικιωμένοι χρειάζονται μικρότερες δόσεις και προσεκτική παρακολούθηση. Κατά την εγκυμοσύνη και τον θηλασμό απαιτείται ιατρική επίβλεψη για την αξιολόγηση του οφέλους έναντι του κινδύνου. Οι αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα πρέπει να ελέγχονται προσεκτικά.
Η σωστή λήψη των αντικαταθλιπτικών απαιτεί συνέπεια και τήρηση των οδηγιών του γιατρού. Λαμβάνετε το φάρμακο την ίδια ώρα κάθε μέρα, κατά προτίμηση με φαγητό για να μειωθεί η γαστρική ενόχληση.
Τις πρώτες εβδομάδες θεραπείας μπορεί να εμφανιστούν παρενέργειες πριν γίνει αισθητή η βελτίωση της διάθεσης. Η πλήρης δράση συνήθως εμφανίζεται μετά από 4-6 εβδομάδες.
Η διακοπή πρέπει να γίνεται σταδιακά υπό ιατρική επίβλεψη για την αποφυγή συμπτωμάτων στέρησης. Ο φαρμακοποιός σας είναι διαθέσιμος για συμβουλές και υποστήριξη καθ' όλη τη διάρκεια της θεραπείας.
